Առանց ջրի կյանք չկա

Հունական փիլիսոփայության հայր Հերակլիտն ասել է. «Ջուրն ամեն ինչի աղբյուրն է Տիեզերքում»։ Ամեն ինչ սկսվում է ջրից։ Ջուրը Երկիր Մոլորակի ամենատարածված և ամենաանհրաժեշտ նյութն է և կենդանի նյութի էվոլյուցիայի հիմքն է տիեզերքում։ Առանց ջրի հնարավոր չէ բույսերի, կենդանիների և մարդու գոյությունը։  Երկրի վրա ջուրը գոյություն ունի ոչ միայն օվկիանոսներում ու ծովերում։ Այն գոյություն ունի տարբեր ձևերով՝ գետերն ու լճերը, ճահիճները,  ամպերն ու մառախուղը, անձրևը, ձյունը և այլն։

Երկիր մոլորակի ջրի պաշարների հիմնական մասն ամբարված է սառցի տեսքով` սառցաշերտերում և սառցալեռներում։ Պինդ ջրով (ձյուն, սառույց) ծածկված է ցամաքի 20%-ը։ Ջուրը միակ նյութն է Երկրի վրա, որ սովորական ջերմաստիճանի ու ճնշման պայմաններում կարող է գտնվել երեք ագրեգատային վիճակներում՝ պինդ, հեղուկ և գազային: Բույսերը հողից յուրացնում են ջուրը և նրա մեջ լուծված նյութերը։ Ջրի միջոցով կենդանի օրգանիզմներից հեռանում են ոչ պիտանի նյութերը։ Ջրային կենդանիները ջրի միջոցով ստանում են նաև ցամաքում գտնվող իրենց անհրաժեշտ նյութերը։

Էկոտուր 2024

Ուղղորդող հարցեր.

• Մարդկությանը հուզող ինչպիսի՞ էկոլոգիական  հիմնախնդիրներ  գիտեք, թվարկեք…

էլեկտրաէներգիա, վառելիք, էկոլոգիապես մաքուր սնունդ, մաքուր խմելու ջուր, մաքուր կենսական միջավայր։

• Ի՞նչ կարծիք  ունեք կենսական  միջավայրի  մասին

• Որո՞նք  են  առողջ ապրելակերպի սկզբունքները

Առողջ ապրելակերպի սկզբունքներն են՝ մարմնակրթությունը և սպորտը, հիգիենան։ Վատ սովորույթունները ՝ ծխախոտ, ալկոհոլ, այլ։ և սթրեսը ՝վախի զգացում, վատ մտքեր։ Սթրեսային իրավիճակներից պետք է դուրս գալ կատակով ու հումորով։

• Ինչպիսի՞  թունավոր  նյութեր  կան  օդում, հողում և  ջրում

• Ո՞րն է համարվում  էկոլոգիապես  մաքուր  սնունդ

Էկոլոգիապես մաքուր սնունդը չպետք է պարունակի թունաքիմիկատներ, պեստիցիդներ, կայունացուցիչներ, գենետիկորեն մոդիֆիկացված նյութեր, պարարտանյութերի ավելցուկ։

• Որո՞նք են սննդանյութերի օրգանոլեպտիկ  հատկությունները

Օրգանոլեպտիկ հատկություններն են՝ գույնը, հոտը, համը։

• Ի՞նչ  է  <<նիտրատային  աղետը>>
• Ո՞րն է համարվում մաքուր խմելու ջուր

Խմելու ջուրը պետք է լինի քաղցրահամ, թափանցիկ, չունենա հոտ, չպարունակի 100-ից ավելի ախտածին մանրէ մեծահասակների համար։ Ջրին դառնահամություն են տալիս կալցիումական և մագնեզիումական աղերը։

• Ի՞նչ վնասակար հատկություններ ունի քլորով հագեցած ջուրը
• Որո՞նք  են  ջրի  ախտոտման  տեսակները  

Ջրի աղտոտման հիմնական տեսակներից են՝ ածխաջրածինները, մակերևույթային ջրերը, ստորգետնյա աղտոտումը, թթվածնի կլանիչները, մանրէաբանական աղտոտվածությունը, կախված նյութերով աղտոտվածությունը, ջրի քիմիական աղտոտումը, սննդային աղտոտվածությունը։

• Ի՞նչ  է  թորած  ջուրը,  ինչպե՞ս  են  ստանում թորած ջուր:

Թորած ջուրը հանքային աղերից, տարբեր նյութերից և խառնուրդներից մաքրված ջուրն է։ Թորման ժամանակ հեղուկ ջուրն անցնում է գազային վիճակի, ապա կոնդենսանում հեղուկ վիճակի։ Թորած ջուրը պիտանի չէ խմելու համար։

Հալոգեններ

1. Ինչո՞վ են իրար նման և ինչո՞վ են միմյանցից տարբերվում հալոգենները:
Նմանություններ:
Հալոգենները 7րդ խմբի գլխավոր ենթախմբի տարրերն են: Հալոգենների ատոմներն արտաքին էլեկտրոնային շերտում 7 էլեկտրոն են պարունակում: Հալոգենները ոչ մետաղներ են: Հալոգենները միմյանցից տարբերվում են նրանով, որ միացություններում ունեն տարբեր օքսիդացման աստիճան:

2. Հակիրճ նկարագրեք հալոգենների կարևորագույն  միացությունները:
Հալոգենները ջրածնի հետ փոխազդելով՝ առաջացնում են հալոգենաջրածիններ: Հալոգաջրածնական թթուներն են՝ HF, HCI, HBr, HJ: Հալոգենները թթվածնի հետ անմիջականորեն չեն փոխազդում: Հալոգենները թթվածնի հետ առաջացնում են օքիսիդներ: Հալոգենների առաջացրած օքսիդներին համապատասխանում են թթուները:

3. Կարգաթվի մեծացմանը զուգնթաց՝ ինչո՞ւ և ինչպե՞ս են փոխվում հալոգենների հատկությունները:
Հալոգենների քիմ. ակտիվությունը կարգաթվի մեծացման հետ թուլանում է: Հալոգենները ուժեղ օքսիդացնողներ են, ընդ որում խմբում կարգաթվի մեծացման հետ օքսիդացնող հատկությունը թուլանում է:

5. Ո՞ր տարրը վերականգնող հատկությունների երբեք չի դրսևորում, ինչո՞ւ:
Բոլոր հալոգենները, բացի ֆտորից, ցուցաբերում են վերականգնող հատկություններ: Ֆտորի ատոմի արտաքին էներգիական մակարդակում թափուր օրբիտալներ չկան:

Առողջ ապրելակերպի սկզբունքները

1)Էկոլոգիապես մաքուր սնունդ, մաքուր խմելու ջուր, մաքուր օդ:

2)Առողջ քուն (ամենաքիչը 8 ժամ):

3)Մարմնակրթություն, սպորտ:

4)Հիգենայի կանոններ:

5)Վատ սովորություններ (եղունգներ կրծել և այլ):

6)Շրջակա միջավայր:

Քիմիա

Պատասխանել հարցերին

Որքա՞ն է թթվածնի վալենտականությունը և օքսիդացման աստիճանը թթվածնի պարզ նյությում:
-2
Ի՞նչ կապեր են առկա թթվածին պարզ նյութի մոլեկուլում:
Կովալենտ ոչ բևեռային։

Գազային խառնուրդը պարունակում է 2,5 մոլ թթվածին և 3 մոլ օզոն:Ո՞րքան է խառնուրդի զանգվածը(գ)
16×2,5=40
16×3=48
48×3=144
144+40=184

Քիմիա

1.Հաշվել ածխածնի օքսիդի (CO2),հարաբերական մոլեկուլային զանգվածը:

2.Հաշվել պղնձի տարրի զանգվածային բաժինը պղնձի սուլֆատում (CuSO4)
16×2+12=44
3.Որքա՞ն է 0.75 մոլ թթվածնի (O2) զանգվածը(գ):
0.75×32=24


4.Հաշվել 3 մոլ ծծմբական թթվի(H2SO4) զանգվածը(գ):
294

5.Որքա՞ն է 106,5 գ զանգվածով ֆոսֆորի օքսիդի նյութաքանակը(մոլ):

6.Հավասարեցնել ռեակցիանները
ա.MgO+O2=MgO3 հավասար է
բ.NaHCO3=Na2CO3+CO2+H2O 2NaHCO3=Na2CO3+CO2+H2O
գ.Al(OH)3=Al2O3+H2O

դ.Fe+Cl2=FeCl3

Թեմայի ամփոփում

1.Ատոմում առկա էլեկտրոնների քանակը համընկնում է.

ա)նեյտրոնների քանակին

բ)պրոտոնների քանակին

գ) նեյտրոնների ու պրոտոնների գումարային քանակին

դ)նեյտրոնների ու պրոտոնների քանակաների տարբերությանը

2.Որքա՞ն կարող է լինել էլեկտրոնների առավելագույն թիվն ատոմի չորրորդ էներգիական մակարդակում։
ա)30

բ)32

գ)33

դ)34

3.Ստորև թվարկված մեծություններից որի՞ հետ է համընկնում քիմիական տարրի ատոմի էներգիական մակարդակների թիվը հիմնական վիճակում.
ա)կարգաթվի

բ)խմբի համարի

գ) պարբերության համարի

դ)հարաբերական ատոմային զանգվածի

5. Փոքր պարբերություններում ինչպե՞ս են փոխվում քիմիական տարրերի մետաղական հատկությունները.
6. ա)ուժեղանում են
7. բ)թուլանում են
8. գ)չեն փոփոխվում
9. դ)կարող են և՛ ուժեղանալ ,և՛ թուլանալ ։
11. Ի՞ն չ մասնիկներց է կազմված ատոմի միջուկը.
12. ա) միայն դրական
13. բ) միայն լիցք չունեցող
14. գ)դրական և լիցք չունեցող
15. դ )դրական,բացասականև լիցք չունեցող
17. Նշել անագի (Sn) էներգիական մակարդակները և կազմել էլեկտրոնային բանաձևը։

8 . Նշել բարիումի (Ba) էներգիական մակարդակները կազմել էլեկտրոնային բանաձևը։

Քիմիական տարրերի պարբերական համակարգը:

Պատասխանել հարցերին

1. 1.Ո՞ր <<հարկում>> և ո՞ր <<բնակարանում է ապրում>> ածխածին տարրը:
   Ածխածինը ապրում է 2-րդ «հարկի» 6-րդ «բնակարանում»:
3. 2.Ո՞ր տարրն է <<ապրում >> 20-րդ <<բնակարանում>>:
   20-րդ «բնակարանում» ապրում է Կալցիում տարրը :
5. 3.Պարտազաբանե’ք(օրինակներով ու մեկնաբանություններով) պարբերություն,խումբ, գլխավոր ու երկրորդական ենթախմբեր, կարգաթիվ հասկացությունները:
7. 4.Ո՞րն է հինգերորդ <<ավելորդ>> տարրը՝ Be,Sr,Zn,Mg,Ca:

Քիմիական տարրերի պարբերական համակարգը։Ատոմի կառուցվածքը։

Պատասխանել հարցերին։

1. 1.Քիմիական տարրերի ո՞ր հատկանիշն է վերցրել Դ.Ի. Մենդելեևը որպես տարրերի համակարգման հիմք։
   Մենդելեևը համակարգային հիմք ընդունեց տարրի ատոմային կշիռը որպես ճշգրիտ չափելի ու կասկած չհարուցող հիմնարար քանակական հատկանիշ։
3. 2.Ի՞նչու է Մենդելեևի կողմից հայտնագործված օրենքն անվանում պարբերական , ի՞նչ իմաստ է դրված այդ անվանման մեջ։
   Մենդելեևը բացահայտեց, որ որոշակի թվով տարրերից հետո նկատվում է հատկությունների կրկնություն, այսինքն՝ ատոմային կշռի մեծացման հետ տարրերի շարքում հստակ դիտվում է հատկությունների պարբերույթուն։
5. 3.Ցեզիում քիմիական տարրն իր հատկություններով նման է նատրիումի տարրին։Գրե՛ք ցեզիումի օքսիդի ,հիդրօքսիդի,ֆտորիդի և քլորիդի բանաձևերը։
   Ցեզիումի օքսիդ-Cs2O
   Ցեզիումի հիդրօքսիդ-CsOH
   Ցեզիումի ֆտորիդ-CsF
   Ցեզիումի քլորիդ-CsCl
6. 4.Յոդ քիմիական տարրը հալոգեն է։Գրե՛ք այդ տարրի առաջացրած պարզ նյութի և ջրածնային միացության բանաձևերը։
   HI
7. 5.Լրացրե՛ք բաց թողած բառակապակցությունը. Քիմիական տարրերի առաջացրած պարզ նյութերի, ինչպես նաև միացությունների ձևերն ու հատկությունները (պարբերական կախման մեջ) են այդ տարրերի հարաբերական ատոմային զանգվածների մեծությունից։

Նյութի բաղադրության հաստատունությունը:Տարրերի զանգվածային բաժինը:

Պատասխանել հարցերին
1.Ի՞նչ հարցի շուրջ են վիճաբանում երկու անվանի քիմիկոսները՝ Պրուստը և Բերթոլեն:
Պրուստն ու Բերթոլեն վիճում էին նյութերի վերաբերյալ։

2.Լրացրեք բաց թողած բառերը հետևյալ սահմանման մեջ.<<Յուրաքանչյուր քիմիական մաքուր նյութ,գտնվելու վայրից ու ստացման եղանակից անկախ, ունի միևնույն հաստատուն բաղադրությունը>>:

3.Ըստ բանաձևերի ՝ հաշվեք հետևյալ նյութերը կազմող տարրերի զանգվածային բաժինները (%) ա)Na2SO3 բ)AgNO3 գ) CaC2 դ)CO

4.Պղնձի օքսիդի բանաձևն է CuO, փորձնական ճանապարհով պարզվել է, որ օմեգա (Cu)=80%, օմեգա (O)=20%:Այս տվյալների հիման վրա հաշվեք պղնձի հարաբերական ատոմային զանգվածը, եթե թթվածնի հարաբերական ատոմային զանգվածը 16 է:
Cu=80:100=0,8